(2-4-2017)

Κυριακή Ε’ των Νηστειών

Απόστολος προς Εβραίους 9, (11-14)

Πρωτότυπο Κείμενο

Χριστός δε παραγενόμενος αρχιερεύς των μελλόντων αγαθών δια της μείζονος και τελειοτέρας σκηνής, ου χειροποιήτου, τουτ’ έστιν ου ταύτης της κτίσεως, ουδέ δι’ αίματος τράγων και μόσχων, δια δε του ιδίου αίματος εισήλθεν εφάπαξ εις τα άγια, αιωνίαν λύτρωσιν ευράμενος. Ει γαρ το αίμα ταύρων και τράγων και σποδός δαμάλεως ραντίζουσα τους κεκοινωμένους αγιάζει προς την της σαρκός καθαρότητα, πόσω μάλλον το αίμα του Χριστού, ος δια Πνεύματος αιωνίου εαυτόν προσήνεγκεν άμωμον τω Θεώ, καθαριεί την συνείδησην υμών από νεκρών έργων εις το λατρεύειν Θεώ ζώντι;

Απόδοση

Ο Χριστός ήρθε ως αρχιερέας των αγαθών που προσμένουμε. Η σκηνή στην οποία μπήκε είναι ανώτερη και τελειότερη. Δεν είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα, μέρος δηλαδή αυτής της δημιουργίας. Ο Χριστός μπήκε μια για πάντα στα άγια των αγίων για να προσφέρει αίμα όχι ταύρων και μοσχαριών, αλλά το δικό του αίμα, εξασφαλίζοντάς μας έτσι την αιώνια σωτηρία. Γιατί το αίμα των τράγων και των ταύρων και το ράντισμα με στάχτη δαμαλιού εξαγνίζουν αυτούς που είναι ακάθαρτοι θρησκευτικά, καθαρίζοντάς τους εξωτερικά. Σκεφτείτε, λοιπόν, πόσο περισσότερο το αίμα του Χριστού, ο οποίος έχοντας το Πνεύμα του Θεού πρόσφερε τον εαυτό του αψεγάδιαστη θυσία στο Θεό, θα καθαρίσει τη συνείδησή σας από τα έργα που οδηγούν στο θάνατο, έτσι ώστε να μπορείτε να λατρεύετε τον αληθινό Θεό.

Σχολιασμός

«δια δε του ιδίου αίματος εισήλθεν εφάπαξ εις τα άγια, αιωνίαν λύτρωσινευράμενος».

Τα Αποστολικά αναγνώσματα καθ΄ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής  και ειδικότερα καθώς προσεγγίζουμε τις μεγάλες ημέρες των Παθών του Κυρίου, μας εισάγουν στο βαθύτερο νόημα της Θυσίας του Σταυρού, αφού ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός πρόσφερε τον εαυτό του, ως Αρχιερέας της Νέας Διαθήκης για τη σωτηρία των ανθρώπων.

Το Αποστολικό ανάγνωσμα της Ε΄ εβδομάδας των Νηστειών μας βοηθά να κατανοήσουμε την ασύγκριτη υπεροχή της Σταυρικής θυσίας και τη μοναδική αξία του αίματος του Χριστού. Για να μας τονίσει αυτή τη μοναδικότητα της θυσίας του Χριστού ο Απόστολος Παύλος τη συγκρίνει με τις θυσίες που έκαναν οι Ιουδαίοι αρχιερείς που θυσίαζαν ζώα, ταύρους και τράγους, για να καθαριστούν. Εδώ χρησιμοποιείται μία τυπολογία, όπως αποκαλείται από τη θεολογία, μεταξύ των θυσιών της Παλαιάς Διαθήκης και της θυσίας του Ιησού Χριστού. Οι πρώτες είναι τύπος και προεικόνιση της δεύτερης. Η θυσία του Ιησού Χριστού είναι η πραγματική λυτρωτική θυσία. Η προσφερόμενη κάθαρση από τις θυσίες ζώων ήταν μόνο εξωτερική, δηλαδή καθαρμοί σωματικοί προβλεπόμενοι από τις τελετουργίες καθαρμών της Παλαιάς Διαθήκης. Η κάθαρση από τη μοναδική και ανεπανάληπτη θυσία του Ιησού Χριστού είναι πραγματική και ουσιαστική για όλους τους ανθρώπους. Αυτή δεν αφορά καθαρμούς σωματικούς, αλλά την κάθαρση της συνείδησης, την κάθαρση από τα «νεκρά έργα», με το αίμα της θυσίας του Χριστού.  Ο Χριστός ως Μέγας Αρχιερέας μπήκε στα άγια των αγίων μια για πάντα για να θυσιάσει όχι ζώα, μοσχάρια και ταύρους, αλλά για να θυσιάσει τον ίδιό τον εαυτό Του, εξασφαλίζοντας έτσι για τους ανθρώπους την αιώνια σωτηρία. Αυτή η θυσία είναι αψεγάδιαστη και καθαρίζει την ψυχή και τη συνείδησή μας από τις αμαρτίες και τα έργα που μας οδηγούν στον πνευματικό θάνατο, για να μπορούμε έτσι να λατρεύουμε τον αληθινό Θεό.

Ο αιώνιος Λόγος του Θεού έγινε άνθρωπος για να αναλάβει στους ώμους Του το φορτίο των αμαρτιών μας. Με τη σταυρική Του θυσία πρόσφερε στους ανθρώπους την αιώνια ζωή. Χάρις στο τίμιο αίμα Του, που ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ονομάζει «καθάρσιον» του ανθρώπινου γένους εξασφαλίσαμε για πάντα τη δυνατότητα της σωτηρίας. Λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος «τούτο το αίμα εκχυθέν πάσαν την οικουμένην εξέπλυνε».

Ο Χριστός πρόσφερε τον εαυτό του άπαξ δια παντός λυτρωτική θυσία. Η λύτρωση αυτή συνεχίζει να είναι επίκαιρη για κάθε άνθρωπο κάθε εποχής μέσα στην Εκκλησία, όπου προσφέρεται η αναίμακτη θυσία του Χριστού με τη Θεία Ευχαριστία. Ο Χριστός προσφέρθηκε ως λυτρωτική θυσία για να απελευθερώσει τον άνθρωπο από τη δουλεία της αμαρτίας. Ο αμαρτωλός άνθρωπος λαμβάνει άφεση αμαρτιών μέσα από τη θυσία του Χριστού. Η Σταυρική θυσία του Χριστού καθαρίζει τη συνείδησή μας «από νεκρών έργων», όπως λέει χαρακτηριστικά ο Απόστολος, δηλαδή από τις διάφορες μορφές της αμαρτίας που έχουν σαν αποτέλεσμα να μας καθιστούν νεκρούς πνευματικά και να μας απομακρύνουν από την πηγή της ζωής, που είναι ο Χριστός.

Το αίμα του Χριστού μας χαρίζει τη δυνατότητα της αληθινής ζωής, είναι η δυνατότητα  να σωθούμε και ο τρόπος για να ζήσουμε και στη γη και στον ουρανό ενωμένοι με το Χριστό. Χάρη στο τίμιο αίμα Του έχουμε την απολύτρωση και την άφεση των παραπτωμάτων μας (Εφ. 1,7. Α’ Πέτρ. 1,19). Ο Χριστός ως Αρχιερέας  προσφέρει τη θυσία και ως αμνός προσφέρεται θυσία. Όπως λέγεται σε ευχή της θείας λειτουργίας, ο Χριστός είναι «ο προσφέρων και προσφερόμενος». Είναι «θύτης και θύμα». Ως  θύτης προσφέρει τη θυσία και ως άμωμον θύμα προσφέρει τον εαυτό του θυσία. Εξαιτίας αυτής της θυσίας  εξαγοραστήκαμε και λυτρωθήκαμε από την αιώνια κατάρα, δηλαδή την ετυμηγορία του Θεού προς τους πρωτόπλαστους μετά την παράβαση της εντολής Του και την έξοδό τους από τον Παράδεισο. Τώρα, με τη θυσία του Χριστού εξασφαλίσαμε και εξασφαλίζουμε άφεση  αμαρτιών,  αποκτήσαμε την υιοθεσία από τον Θεό-Πατέρα  μας, γίναμε ξανά πολίτες της βασιλείας των ουρανών.

Ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρει το παράδειγμα της γυναίκας που τρέφει το έμβρυο με το αίμα της. Έτσι και ο Χριστός  με τη θυσία Του μας αναγέννησε και μας τρέφει συνεχώς με το αίμα Του. Στην Παλαιά Διαθήκη το αίμα των ταύρων και των τράγων εξάγνιζε τους θρησκευτικά μολυσμένους και τους καθάριζε εξωτερικά, σωματικά, «προς την της σαρκός καθαρότητα», για να μπορούν να μετέχουν στη λατρεία χωρίς να υποστούν κάποια τιμωρία για τις αμαρτίες τους. Ο Χριστός όμως ως Μέγας Αρχιερέας πρόσφερε τον εαυτό του για να οδηγήσει εμάς στην αιώνια απολύτρωση και όχι στην προσωρινή και εξωτερική καθαρότητα. Αυτή είναι λοιπόν η αιώνια και απροσπέραστη διαφορά της θυσίας ζώων της Παλαιάς Διαθήκης από τη θυσία του άσπιλου και άμωμου Ιησού Χριστού, του μεγάλου Αρχιερέα της Καινής Διαθήκης.

Κατ’ επέκταση πρέπει να πούμε ότι και ο κάθε χριστιανός πρέπει να είναι θύτης και θύμα με την πνευματική έννοια. Θυσιάζει στο ναό της υπάρξεώς του όλα τα πάθη του αλλά και όλες τις δίκαιες και νόμιμες επιθυμίες του. Θυσιάζει όλα τα δικαιώματά του όπως και ο Χριστός. Ή ακόμα θυσιάζει και την ίδια του τη ζωή για την επικράτηση των αρχών της δικαιοσύνης και της ειρήνης και την ανατροπή της αδικίας που επιβάλλουν διάφοροι ισχυροί του κόσμου. Αυτή η προσωπική θυσία και η προσωπική ιερωσύνη είναι που χαριτώνει στο έπακρο τους ανθρώπους κάθε εποχής και ενεργοποιεί πλήρως τη Σταυρική θυσία.

Αυτή η περίοδος που διανύουμε της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και ιδιαίτερα της Μεγάλης Εβδομάδας, που  προετοιμαζόμαστε να σταθούμε κάτω από το Σταυρό του Κυρίου και θα πλησιάσουμε το ποτήριο για να κοινωνήσουμε το πανάγιο αίμα και σώμα Του, θα πρέπει, αφ’ ενός μεν, να το κάνουμε με καθαρή ψυχή και αγνισμένη συνείδηση και όχι απλά από συνήθεια, γιατί ο απόστολος Παύλος εφιστά την προσοχή μας ότι,  «Όποιος τρώει τον άρτον τούτον ή πίνει από το ποτήριο του Κυρίου χωρίς να είναι άξιος, θα είναι ένοχος απέναντι στο σώμα και το αίμα του Κυρίου» (Α΄ Κορ. 11,27). Αφ’ ετέρου δε, μιμούμενοι την κενωτική θυσία του Χριστού, που πρόσφερε τον εαυτό του μόνο για τους άλλους, πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψη και να ενεργούμε και για εκείνους που υφίστανται κακώσεις, θλίψεις, διωγμούς και αδικίες και όπου μπορούμε να τους προσφέρουμε τη δική μας παρηγοριά.

(2-4-2017)

Κυριακή E΄ των Νηστειών

Ευαγγέλιον κατά Μαρκ. 10, (32-45)

Πρωτότυπο Κείμενο

Ήσαν δε εν τη οδώ αναβαίνοντες εις Ιεροσόλυμα· και ην προάγων αυτούς ο Ιησούς, και εθαμβούντο, και ακολουθούντες εφοβούντο. και παραλαβὼν πάλιν τους δώδεκα ήρξατο αυτοίς λέγειν τα μέλλοντα αυτώ συμβαίνειν, οτι ιδού αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα και ο υιός του ανθρώπου παραδοθήσεται τοις αρχιερεύσι και γραμματεύσι, και κατακρινούσιν αυτόν θανάτω και παραδώσουσιν αυτὸν τοίς έθνεσι, και εμπαίξουσιν αυτώ και μαστιγώσουσιν αυτὸν και εμπτύσουσιν αυτώ και αποκτενούσιν αυτόν, και τη τρίτῃ ημέρᾳ αναστήσεται.  Και προσπορεύονται αυτώ Ιάκωβος και Ιωάννης υιοὶ Ζεβεδαίου λέγοντες· Διδάσκαλε, θέλομεν ίνα ο εάν αιτήσωμεν ποιήσῃς ημίν. ο δε είπεν αυτοίς· Τι θέλετε ποιησαί με υμίν;  οι δε είπον αυτώ· Δὸς ημίν ίνα είς εκ δεξιών και είς εξ ευωνύμων σου καθίσωμεν εν τη δόξῃ σου. Ο δε Ιησούς είπεν αυτοίς· Ούκ οίδατε τι αιτείσθε. δύνασθε πιείν το ποτήριον ο εγω πίνω, και το βάπτισμα ο εγω βαπτίζομαι βαπτισθήναι; οι δε είπον αυτώ· Δυνάμεθα. Ο δε Ιησούς είπεν αυτοίς· Το μὲν ποτήριον ο εγω πίνω πίεσθε, και το βάπτισμα ο εγὼ βαπτίζομαι βαπτισθήσεσθε·  το δε καθίσαι εκ δεξιών μου και εξ ευωνύμων ουκ έστιν εμόν δούναι, αλλ’ οίς ητοίμασται. και ακούσαντες οι δέκα ήρξαντο αγανακτείν περὶ Ιακώβου και Ιωάννου. ο δε Ιησούς προσκαλεσάμενος αυτούς λέγει αυτοίς· Οίδατε οτι οι δοκούντες άρχειν των εθνών κατακυριεύουσιν αυτών και οι μεγάλοι αυτών κατεξουσιάζουσιν αυτών˙ ουχ ούτω δε έσται εν υμίν, αλλ’ ος εάν θέλῃ γενέσθαι μέγας εν υμίν, έσται υμών διάκονος,  καὶ ός εάν θέλῃ υμών γενέσθαι πρώτος, έσται πάντων δούλος· και γὰρ ο υιός του ανθρώπου ούκ ήλθε διακονηθήναι, αλλὰ διακονήσαι και δούναι την ψυχὴν αυτού λύτρον αντὶ πολλών.

 Νεοελληνική Απόδοση

Ανέβαιναν προς τα Ιεροσόλυμα, ο Ιησούς πήρε τους δώδεκα μαθητές του κι άρχισε να τους λέει τα όσα ήταν να του συμβούν. «Ακούστε», τους  έλεγε˙ «τώρα που ανεβαίνουμε στα Ιεροσόλυμα, ο Υιός του Ανθρώπου θα παραδοθεί στους αρχιερείς και στους γραμματείς, οι οποίοι θα τον καταδικάσουν σε θάνατο και θα τον παραδώσουν στους εθνικούς. Θα τον περιγελάσουν, θα τον μαστιγώσουν, θα τον φτύσουν και θα τον θανατώσουν˙ και την Τρίτη ημέρα θα αναστηθεί». Πλησιάζουν τότε τον Ιησού ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, οι γιοί του Ζεβεδαίου, και του λένε: «Διδάσκαλε, θέλουμε να μας κάνεις τη χάρη που θα σου ζητήσουμε». «Τι θέλετε να κάνω για σας;» τους ρώτησε εκείνος. «Όταν θα εγκαταστήσεις την ένδοξη βασιλεία σου», του αποκρίθηκαν, «βάλε μας να καθίσουμε ο ένας στα δεξιά σου κι ο άλλος στα αριστερά σου». Ο Ιησούς τότε τους είπε: «Δεν ξέρετε τι ζητάτε. Μπορείτε να πιείτε το ποτήρι του πάθους που θα πιω εγώ ή να βαφτιστείτε με το βάπτισμα με το οποίο θα βαφτιστώ εγώ;» «Μπορούμε», του λένε. Κι ο Ιησούς τους απάντησε: «Το ποτήριο που θα πιώ εγώ θα το πιείτε, και με το βάπτισμα των παθημάτων μου θα βαφτιστείτε˙ το να καθίσετε όμως στα δεξιά μου και στα αριστερά μου δεν μπορώ να σας το δώσω εγώ, αλλά θα δοθεί σ’ αυτούς για τους οποίους έχει ετοιμαστεί». Όταν τ’ άκουσαν αυτά οι υπόλοιποι δέκα μαθητές, άρχισαν ν’ αγανακτούν με τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. Τους κάλεσε τότε ο Ιησούς και τους λέει: «Ξέρετε οτι αυτοί που θεωρούνται ηγέτες των εθνών ασκούν απόλυτη εξουσία πάνω τους, και οι άρχοντες τους τα καταδυναστέυουν. Σ’ εσάς όμως δεν πρέπει να συμβαίνει αυτό, αλλά όποιος θέλει να γίνει μεγάλος ανάμεσα σας, πρέπει να γίνει υπηρέτης σας∙ και όποιος απο σας θέλει να είναι πρώτος πρέπει να γίνει δούλος όλων. Γιατί και ο Υιός του Ανθρώπου δεν ήρθε για να τον υπηρετήσουν, αλλά για να υπηρετήσει και να προσφέρει τη ζωή του λύτρο για όλους».

 Σχολιασμός

H σημερινή ευαγγελική περικοπή έχει επιλεγεί από την Εκκλησία μας έτσι ώστε να μας προετοιμάσει για το πάθος και το θάνατο του Χριστού, τα οποία πλησιάζουν και ξεκινούν από την ερχόμενη Κυριακή με την θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Η προετοιμασία των μαθητών για τα γεγονότα που θα επακολουθήσουν αποτελούν κύριο μέλημα του Χριστού. Για τον λόγο αυτό τον βλέπουμε να τους μιλά πιο συχνά γι’ αυτά που σύντομα πρόκειται να επακολουθήσουν έτσι ώστε να μην σκανδαλιστούν και χάσουν την πίστη τους. Οι Μαθητές ακούγοντας τον διδάσκαλο τους να τους λέει ότι θα παραδοθεί στους αρχιερείς και γραμματείς οι οποίοι θα τον καταδικάσουν σε θάνατο και θα τον παραδώσουν στους εθνικούς. Θα τον περιγελάσουν, θα τον μαστιγώσουν, θα τον φτύσουν, θα τον θανατώσουν και την τρίτη ημέρα θα αναστηθεί, δεν μπορούσαν να τα κατανοήσουν. Και αυτό γιατί ο Χριστός που πίστευαν ότι είναι ο Μεσσίας δεν μπορούσε με βάση τις δικές τους αντιλήψεις να πάθει οτιδήποτε από αυτά. Οι Μαθητές πίστευαν ότι ο Χριστός θα εγκαθιστούσε μια επίγεια βασιλεία όπου θα δοξαζόταν ο λαός του Ισραήλ. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ωθεί τους δύο μαθητές τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη να ζητήσουν από το Χριστό να καθίσουν δίπλα του ο ένας στα δεξιά του και ο άλλος στα αριστερά του, αλλά και τους υπόλοιπους μαθητές να αγανακτούν με τους δύο μαθητές γιατί ήθελαν και αυτοί να έχουν ρόλο στην εξουσία.

Βλέποντας τη στάση αυτή των μαθητών ωθεί τον Χριστό να απευθυνθεί προς αυτούς και να τους πει ότι δεν πρέπει να κάνουν όπως κάνουν οι ηγέτες των εθνών οι οποίοι ασκούν απόλυτη εξουσία και καταδυναστεύουν τα έθνη. Σ’ εσάς όποιος θέλει να γίνει μεγάλος μεταξύ σας, πρέπει να γίνει υπηρέτης σας και οποίος θέλει να είναι πρώτος πρέπει να γίνει δούλος όλων. Γιατί και ο Υιός του ανθρώπου δεν ήρθε για να τον υπηρετήσουν αλλά για να υπηρετήσει και να προσφέρει τη ζωή του λύτρο για όλους. Εδώ φαίνεται η διαφορά της εξουσίας που ακολουθείτε από τους κοσμικούς άρχοντες που εξουσιάζουν το κόσμο και της εξουσίας που παρουσιάζεται από το Χριστό. Η εξουσία στο χριστιανισμό δεν αποτελεί πηγή δύναμης και επιβολής προς τους άλλους αλλά μέσω για διακονία και υπηρεσία προς τους άλλους. Αυτό φαίνεται και από τον ίδιο το Χριστό ο οποίος δεν ήρθε για να διακονηθεί από τους ανθρώπους αλλά διακόνησε τους ανθρώπους καθ’ όλη τη διάρκεια της επί γης παρουσίας του. Το παράδειγμα αυτό ακολούθησαν και οι άγιοι στη ζωή τους, οι οποίοι δεν επεδίωκαν κοσμικές εξουσίες και δόξες αλλά μέσα από την αγάπη και τη διακονία τους προς τους άλλους συνανθρώπους τους αξιώθηκαν από το Θεό την αιώνια και παντοτινή τιμή και δόξα.

Με αυτή την παντοτινή τιμή και δόξα κοσμήθηκε και η αγία Μαρία η Αιγυπτία η οποία προβάλλεται τη σημερινή Κυριακή από την Εκκλησία. Η αγία Μαρία γεννήθηκε στην Αίγυπτο όπου από νεαρή ηλικία, από τα δώδεκα της χρόνια, ξεκίνησε μια ζωή στην ασωτία και την πορνεία. Λόγω του πάθους της αυτού ακολούθησε κάποιους προσκυνητές που πήγαιναν στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσουν τον Τίμιο Σταυρό. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού απέκτησε πολλούς εραστές αλλά και στα Ιεροσόλυμα όταν έφτασε συνέχιζε το έργο της. Ένα γεγονός στάθηκε αιτία να αλλάξει ριζικά η ζωή της. Καθώς πήγε να εισέλθει στην εκκλησία για να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό κάποια αόρατη δύναμη την εμπόδιζε και δεν την άφηνε να εισέλθει. Αυτό την έκανε να καταλάβει την αμαρτωλότητά της και δείχνοντας μετάνοια, ζήτησε τη βοήθεια της Παναγίας. Η Παναγία τη βοήθησε να μπει στην εκκλησία να προσκυνήσει και εκεί άκουσε φωνή που την προέτρεπε να πάει στην έρημο πέραν του Ιορδάνη, πράγμα το οποίο και έκανε. Στην έρημο έζησε για σαράντα επτά ολόκληρα χρόνια υπομένοντας τον καύσωνα και τον παγετό γυμνή αφού τα ενδύματα που φορούσε είχαν καταστραφεί με τον καιρό. Εκεί στην έρημο συνάντησε τον Αββά Ζωσιμά που του αποκάλυψε τον βίο της και τον παρεκάλεσε να έρθει του χρόνου κατά την Μεγάλη Πέμπτη για να την κοινωνήσει, πράγμα το οποίο και έκανε. Τότε του ζήτησε να έρθει και το επόμενο έτος και να προσεύχεται γι’ αυτήν. Το επόμενο έτος που πήγε τη βρήκε κεκοιμημένη με την επιγραφή να την ενταφιάσει καθώς είχε κοιμηθεί κατά την ημέρα που είχε κοινωνήσει των αχράντων μυστηρίων. Ο αββάς Ζωσιμάς λόγο του προχωρημένου της ηλικίας του δεν μπορούσε να σκάψει την σκληρή γη και βλέπει ένα λιοντάρι να έρχεται και να σκάβει αυτό τον τάφο της Οσίας. Μετά τον ενταφιασμό της αναχώρησαν και οι δύο.

Έχοντας υπόψη μας το παράδειγμα που μας δίνει ο Χρίστος μέσα από σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, ότι όποιος θέλει να είναι πρώτος, πρέπει να γίνει δούλος όλων, αλλά και το παράδειγμα της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, ας προσπαθήσουμε ο καθένας από τη θέση του να αγωνιστούμε όσο μπορούμε να βοηθήσουμε τους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη. Αυτό να το κάνουμε έχοντας αίσθηση της δικής μας αδυναμίας και οδηγούμενοι από ανιδιοτελή αγάπη προς τον συνάνθρωπο μας. Όλοι μαζί ας συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε ακλουθώντας το παράδειγμα του Χριστού και να πορευθούμε προς το πάθος και την ανάσταση του. Αμήν.